بادرنجبویه

توضیحات

اسامی مختلف بادرنجبویه
بادرنجبویه، بادرشبی، فرنجمشک، کروان، گل حنا، ترنجان، بادرنگبویه، وارنگ بو یا وارانوو از اسامی رایج این گیاه در نقاط مختلف ایران است. در اروپا گل‌های بادرنجبویه را سر اژدها می‌نامند که دلیل این نام شباهت شکل گل‌ها به سر اژدهاست.
انواع گیاه بادرنجبویه
بادرنجبویه انواع مختلفی دارد که دو نوع آن در ایران شناخته شده است. اندازه برگ‌ها و رنگ گل‌ها این دو گونه بادرنجبویه را از هم جدا می‌کند. در برخی از شهرهای ایران بادرنجبویه برگ کوچک را مانند سبزی خوردن مصرف می‌کنند و به آن ترنجان می‌گویند. گل‌های گونه‌ای از این گیاه سفید و دیگری صورتی مایل به بنفش است.
زیستگاه گیاه بادرنجبویه
زیستگاه اصلی گیاه بادرنجبویه شرق مدیترانه، جنوب و مرکز اروپا، بخش‌هایی از ترکیه و ایران است. این گیاه دارویی بیشتر در نواحی شمالی ایران، ارتفاعات تهران، آذربایجان شرقی و غربی و نواحی شمال شرقی می‌روید. بادرنجبویه به صورت خودرو در مناطق کوهستانی، کنار جاده‌ها، پای دیوارها، حاشیه باغ‌ها، زیر سایه درختان جنگل و تا ارتفاع 1800 متری مشاهده می‌شود. این گیاه دارویی زنبورهای عسل را به خود جذب می‌کند. نام علمی بادرنجبویه یعنیMelissa در یونان باستان به معنای عسل بوده است.

امروز به منظور بهره‌برداری بیشتر از بادرنجبویه برای تولید عسل، استفاده‌ طبی و تزئینی این گیاه را در باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی پرورش می‌دهند. کشورهای آلمان، چک، اسلواک، هلند، بلغارستان و مجارستان از معروف‌ترین تولیدکنندگان بادرنجبویه اهلی شده در دنیا هستند.
تاریخچه استفاده از گیاه بادرنجبویه
از قدیم پرورش یا برداشت گیاه بادرنجبویه در بین مردم جهان مرسوم بوده است. نام این گیاه در منابع مکتوب قدیمی یونان بارها تکرار شده است؛ حتی در میان داروهای گیاهی در قرون وسطی بادرنجبویه بیش‌ترین محبوبیت را داشته است. بسیاری از حکیمان طب سنتی دنیای باستان به تاثیر این گیاه دارویی در درمان مشکلات قلبی و گوارشی پرداختند. ابو علی سینا به سبب خواص بسیار خوب این گیاه روی قلب و عروق آن را مفرح قلب نامیده است. جالب است بدانید که احادیث زیادی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار در مورد فواید درمانی گیاه بادرنجبویه موجود است. در مکارم الاخلاق، جلد 1 به نقل از پیامبر اسلام (ص) نوشته شده است: «بادرنجبویه از گیاهان بهشتی است.»

طبع گیاه بادرنجبویه
گیاه بادرنجبویه نیز مانند نعناع، پونه، آویشن و کاکوتی دارای طبع گرم و خشک است. همه گیاهان مربوط به خانواده نعناع‌ها مزاج گرم و خشک دارند.
مواد موثره و ترکیبات گیاه بادرنجبویه
از مواد موثر این گیاه داروهایی برای درمان ناراحتیهای عصبی و همچنین برای مداوای بیماریهای معده، مُسکن‌ها، داروهای درمان اختلالات گوارشی، مشکلات قلبی و سردردهایی با منشاء عصبی و اضطراب، ضدویروس‌ها، ضدباکتری، ضداسپاسم، ضدنفخ و آرام‌بخش ساخته شده است. در برخی کشورها مردم از تنتور بادرنجبویه به عنوان آرام‌بخش استفاده می‌کنند. مواد موثره بادرنجبویه به همراه مواد موثره سنبل‌الطیب اثردرمانی یکدیگر را تشدید می‌کنند.

اندام‌های هوایی گیاه به‌خصوص برگ‌ها محتوی اسانس هستند. مقدار اسانس در گونه‌های مختلف متفاوت است. مهم‌ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را “سیترونالل” (23 تا 53 درصد) تشکیل می‌دهد. ترکیبات دیگر اسانس بادرنجبویه شامل: “سیترال”، “ژرانیول”، “لینالول” و” استات اوگنول” است. اسانس به مقدار بسیار کم حاوی موادی نظیر”اسید رزماری”، اسیدهای فنولیکیک کربنه و فالونوئید است.

این گیاه با خاصیت ضدعفونی کننده خود به افرادی که از یبوست و گرفتگی شکم رنج می‌برند کمک کرده و حرکت غذا را در روده آن‌ها تسهیل می‌نماید. علاوه براین، بادرنجبویه یک گیاه سیرکننده است. پروتئین بالای موجود در این گیاه از احساس گرسنگی در طول روز و حتی در دوران رژیم غذایی جلوگیری کرده و به کاهش اشتهای شما کمک می‌کند.